خشکی زانو معمولاً ناشی از فعالیت بیش از حد یا آسیب به زانو است، اما بیماری‌های اساسی نیز میتوانند باعث محدود شدن حرکت زانو شوند. برای پیشگیری از این مشکلات، به طور منظم تمرینات کششی و ورزشی ویژه برای پاها انجام دهید. در برخی موارد، حتی با اقدامات مراقبتی، زانوی شما همچنان خشک می‌ماند. علائم دیگری مانند ورم زانو یا تب نیز ممکن است رخ دهد. برای تشخیص علت خشکی زانو، باید تحت معاینه پزشک قرار بگیرید. پس از تشخیص علت سفتی و خشکی زانو، معمولاً از داروها، جلسات فیزیوتراپی و در برخی موارد، جراحی برای درمان استفاده میشود.
خشکی زانو چیست؟
خشکی زانو زمانی ایجاد میشود که فرد به علت التهاب یا آسیب دیدگی مفصل زانو هنگام حرکت دادن زانوی خود دچار مشکل میشود. هرچیزی که حرکت زانو را محدود کند میتواند علت خشکی زانو درنظر گرفته شود.
حفظ ثبات و عملکرد مفصل زانو به وسیله 4 رباط متقاطع امکان پذیر شده است. منیسک ها دو قطعه رباط غضروفی اند که شرایطی را فراهم میکنند تا استخوان های مفصل زانو بتوانند به آرامی بر روی یکدیگر بلغزند و حرکت کنند. رسیدن هر گونه آسیب به این بافت ها میتواند منجر به محدودیت حرکت مفصل زانو شود.
از علل آسیب زننده دیگری که باعث خشکی زانو میشوند میتوان به این موارد اشاره کرد: شکستگی استخوان، التهاب تاندون ها یا کیسه های بورس، یا صدمه به عضروف کاسه زانو. این آسیب ها ممکن است به طور ناگهانی اتفاق بیفتند یا به مرور و در طول زمان ایجاد شوند. در موارد نادر، تومور، عفونت مفصل زانو و نواحی اطراف آن منجر به سفتی و خشکی زانو میشود.
علائم خشکی زانو
خشکی زانو میتواند همراه با علائم دیگری ایجاد شود. این امر به بیماری زمینه ای و اختلال های دیگری که فرد به آن دچار است نیز بستگی دارد. شرایطی که باعث خشکی زانو میگردد میتواند منجر به ایجاد علائم در دیگر سیستم های بدن شود.
علائمی که ممکن است در کنار خشکی زانو ایجاد شود
خشکی زانو ممکن است با علائم دیگری که زانو را درگیر کرده همراه باشد، مانند:
- خونریزی یا کبودی
- تغییر شکل مفصل
- ناتوانی مفصل
- ضعف یا اسپاسم عضلانی
- درد، چه در حالت استراحت و چه حین انجام برخی حرکات، این درد را شدید، همراه با سوزش و حس ضربه و به نوعی مبهم توصیف میکنند.
- ورم کردن، قرمزی و گرم شدن زانو
سایر علائمی که ممکن است درکنار خشکی زانو ایجاد شوند
خشکی زانو ممکن است همراه با علائمی که سایر بخش های بدن را درگیر میکنند ایجاد شود، مانند:
- تب
- ضعف عضلات
- درد یا ورم در دیگر مفاصل
علائمی که ممکن است نشان دهنده وجود یک بیماری جدی باشد
در برخی موارد خشکی زانو ممکن است از علائم یک بیماری جدی باشد که به مراقبت های پزشکی فوری نیاز دارد. در صورت تجربه هریک از علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- سرد شدن پاها، با نبض ضعیف یا نداشتن نبض
- تب شدید (بالاتر از 38 درجه سانتی گراد)
- بی حس شدن ساق پا
- شکستگی یا تغییر فرم قابل توجه استخوان ها
- فلج شدن یا ناتوانی در حرکت دادن بخشی از بدن
- خونریزی شدید
- درد غیرقابل کنترل
علت خشکی زانو
در ادامه به تعدادی از علل شایع خشکی زانو اشاره میکنیم.
آسیب دیدگی مینیسک
مینیسک زانو ممکن است بر اثر حرکت یا چرخش ناگهانی زانو آسیب ببیند. آسیب دیدن مینیسک معمولاً در برخی از ورزش ها و فعالیت های بدنی رخ میدهد. با بالا رفتن سن فرد، مینیسک زانوی اون دچار تحلیل رفتگی میشود. تحلیل رفتن مینیسک احتمال پارگی آن را افزایش میدهد.
با پاره شدن منیسک، زانوی فرد حین خم و راست شدن صدا میدهد و به مرور شروع به خشک شدن میکند. در بسیاری از موارد فرد همچنان میتواند روی زانوی خود راه برود، اما ممکن است حین حرکت علائم زیر را تجربه کند:
- درد
- ورم
- قفل شدن زانو
- از دست دادن دامنه حرکتی
- خم شدن بی اختیار زانو
آسیب دیدگی رباط زانو
رباط‌های بافتی، ساختارهای نواری و فیبری هستند که وظیفه اتصال استخوان‌ها به یکدیگر را بر عهده دارند. در زانو، این رباط‌ها استخوان‌های ران و استخوان‌های ساق را به یکدیگر متصل میکنند. رباط‌ها ممکن است به صورت تماماً یا جزئی پاره شوند یا آسیب ببینند. در صورت وقوع چنین مشکلی، فرد ممکن است با علائم زیر مواجه شود:
- درد در مفصل زانو
- ناتوانی و کاهش قابلیت حرکت زانو
- ورم و تورم در ناحیه زانو
اگر این علائم در زانوی شما رخ داده است، توصیه میشود تا به پزشک مراجعه کرده و مشکل را تشخیص دهید. پزشک ممکن است نیاز به معاینه دقیق، عکسبرداری یا سایر آزمایش‌ها داشته باشد تا وضعیت رباط‌ها را ارزیابی کند و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
آرتروفیبروز زانو
آرتروفیبروز زانو نام دیگر سندرم خشکی زانو است. این وضعیت زمانی ایجاد میشود که در اطراف زانو بافت اسکار زیادی تشکیل شود.
بسیار پیش می آید که پس از جراحی زانو (مانند تعویض زانو یا جراحی رباط صلیبی قدامی) آرتروفیبروز زانو ایجاد شود. از علائم دیگر آرتروفیبروز میتوان به این موارد اشاره کرد:
- زانودردی که شدیدتر میشود
- ورم کردن و گرم شدن زانو
- خمیدگی زانو حین راه رفتن
التهاب مفصل
سه نوع از التهاب مفصل که بسیار شایع اند میتوانند منجر به درد و خشکی زانو شوند. در ادامه این سه نوع التهاب مفصلی را با جزئیات بیشتری بررسی میکنیم.
رماتیسم مفصلی
رماتیسم مفصلی بر اثر یک بیماری خود ایمنی ایجاد میشود که باعث میشود بدن به بافت های خود حمله کند. معمولاً رماتیسم مفصلی هردو زانو را درگیر میکند.
در برخی مواقع افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی دچار ورم غشای سینوویال میشوند. غشای سینوویال یک غشای نازک است که سطح داخلی مفصل زانو را پوشش میدهد. با ورم کردن غشای سینوویال، زانو دردناک و سفت میشود.
آرتروز زانو
آرتروز زانو بر اثر ساییدگی و پارگی غضروف بین استخوانی ایجاد میشود. با تحلیل رفتن غضروف داخل زانو، استخوان های داخل زانو بر اثر حرکت بر روی یکدیگر دچار ساییدگی میشوند. ساییده شدن استخوان ها بر روی یکدیگر باعث رشد زائده استخوانی میشود که به آن خار استخوانی نیز میگویند. رشد خار استخوانی باعث خشکی و درد مفصل درگیر میشود.
التهاب مفصلی پس از ضربه
آسیب هایی همچون پارگی مینیسک و رباط احتمال آسیب دیدگی بیشتر زانو را افزایش میدهد. این گونه آسیب ها ممکن است به مرور باعث ایجاد التهاب مفصلی پس از ضربه شوند. التهاب مفصلی پس از ضربه را به اختصار PTA مینامند. PTA میتواند پس از گذشت سالها از آسیب دیدگی قبلی زانو ایجاد شود. افرادی که به PTA مبتلا میشوند ممکن است این علائم را تجربه کنند:
- ورم مفصل زانو که ممکن است منجر به دشواری در حرکت زانو شود.
- زانودرد
- ضعف زانو
- بدتر شدن علائم هنگام انجام فعالیت های بدنی
- بدتر شدن علائم با قرارگیری بدن در معرض رطوبت
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افراد مشکوک به پارگی یا آسیب دیدگی زانو باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنند. دریافت مراقبت های پزشکی فوری خطر پیشرفت آسیب دیدگی را کاهش میدهد.
همچنین درصورت تجربه خشکی زانو به همراه علائم دیگر همچون درد یا ورم زانو باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص علت خشکی زانو
پزشک ابتدا از شما پیشینه پزشکی تان را میگیرد و درباره آسیب دیدگی های اخیرتان از شما سؤال میکند. برای تشخیص علت خشکی زانو ممکن است به انجام چند آزمایش نیاز باشد. معمولاً برای تشخیص علت خشکی زانو این آزمایش ها را باید انجام دهید:
- آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب مفصل
- عکس برداری با اشعه ایکس برای بررسی شکستگی احتمالی استخوان های زانو یا تغییرات وضعیت التهاب مفصل
- آزمایش MRI برای تشخیص شکستگی های استرسی یا آسیب دیدگی بافت های نرم (مانند پارگی رباط یا تاندون)
درمان خشکی و سفتی زانو
نحوه درمان خشکی و سفتی زانو به علت ایجاد آن بستگی دارد. بیماری هایی همچون آرتروز زانو و رماتیسم مفصلی به مراقبت های پزشکی طولانی مدت و معاینه منظم توسط پزشک نیاز دارد.
اینکه سفتی زانو بر اثر یک بیماری مزمن به وجود آمده یا براثر آسیب دیدگی زانو، برای تسکین خشکی زانو میتوانید از روش های مختلفی کمک بگیرید.
درمان پزشکی
پزشک ممکن است بسته به وضعیت شما درمان های خاصی را همراه با رعایت نکات خودمراقبتی به شما توصیه کند. روش های درمانی ممکن عبارتند از:
- فیزیوتراپی
- مصرف داروهای مسکن
- تزریق کورتیزون
- تزریق روان کننده مفصل
- داروی های ضدرماتیسم (برای افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی)
- ارجاع به جراح ارتوپد در صورت نیاز به جراحی شدن زانو
خودمراقبتی
برای تسکین یا پیشگیری از خشکی زانو میتوانید در منزل از روش های خودمراقبتی کمک بگیرید.
این روش ها عبارتند از:
- استراحت، قرار دادن یخ روی ناحیه درگیر، فشرده سازی زانو با بستن باند کشی دور آن، بالا نگه داشتن پاها هنگام دراز کشیدن
- انجام حرکات کششی قبل از ورزش
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (مانند آسپرین یا ایبوپروفن)
- استفاده از زانو بند
- تقویت عضلات اطراف مفصل زانو
- پیاده روی روزانه و استفاده از میزهای ایستاده به جای نشستن های طولانی مدت
- پرداختن به ورزش های کم فشار مانند یوگا
عوارض بالقوه خشکی زانو
درصورتی که علائم مربوط به مشکلات زانو درمان نشود مشکلاتی مانند خشکی زانو میتواند دردسرساز شود. با توجه به اینکه خشکی زانو میتواند براثر بیماری های زمینه ای جدی ایجاد شده باشد، درمان نکردن آن میتواند به عارضه ها و آسیب های دائمی منتهی شود. پس از تشخیص علت اصلی این مشکل باید برنامه درمانی را که پزشک برایتان تنظیم کرده به دقت دنبال کنید تا احتمال بروز عوارض زیر به حداقل برسد:
- ناتوانی زانو
- تغییر شکل و تخریب مفصل زانو
- مشکلات عصبی که منجر به دردناک شدن، بی حسی یا گزگز پا میشود
- فلج شدن بخشی از بدن
- ناتوانی دائمی در حرکت دادن مفصل
- درد مزمن یا دائمی
سؤالات پرتکرار
چرا هنگام خم کردن زانو احساس سفتی در زانویم دارم؟
سفتی زانو میتواند براثر آسیب دیدگی تاندون، رباط یا غضروف داخل زانو ایجاد شود. در برخی موارد سفتی زانو از علائم بیماری زمینه ای است. درصورت احساس سفتی و خشکی در زانوها برای تشخیص علت و درمان آن باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا پیاده روی برای خشکی زانو خوب است؟
پیاده روی برای افراد مبتلا به التهاب مفصل زانو بسیار مفید است، زیرا به مفصل زانو فشار زیادی وارد نمیکند. همچنین راه رفتن به افزایش دامنه حرکتی زانو کمک میکند و از خشک شدن بیش از حد مفصل زانو پیشگیری میکند.
بهبودی خشکی زانو چقدر زمان میبرد؟
اکثر افراد مبتلا به خشکی زانو درد و خشکی زانویشان پس از 4-6 هفته شرکت در جلسات فیزیوتراپی تا حد زیادی کاهش پیدا میکند و میتوانند به کارهای روزمره خود بازگردند.
چرا پس از نشستن زانوهایم سفت میشوند؟
اکثر افراد پس از نشستن طولانی مدت دچار سفتی زانو میشوند. سفت شدن معمولاً براثر التهاب و تجمع مایع در مفصل زانو ایجاد میشود که منجر به ورم زانو و کاهش دامنه حرکتی آن میشود.
چرا زانو سفت و خشک میشود؟
خشکی زانو میتواند براثر کاهش انعطاف پذیری عضلات پا یا عدم تعادل میان آنها ایجاد شود. آسیب دیدگی و التهاب مفصل زانو از دیگر علل شایع خشکی زانو هستند.
چرا صبح ها زانو هایم خشک میشوند؟
با پیشروی سن و بالا رفتن آن، غضروف میان مفاصل که وظیفه جذب ضربه را بر عهده دارد، خشک می شود و مفاصل به آرامی کمترین حجم مایع سینوویال را تولید میکنند. مایع سینوویال باعث روانی و روانه شدن حرکت استخوان‌ها در برابر یکدیگر میشود. با افتکاری مایع سینوویال، حرکت دادن مفاصل با سفتی و درد همراه میشود. همچنین، زمانی که برای چند ساعت فعالیت بدنی ندارید، مفاصل مانند ژله سفت میشوند. به همین دلیل، برخی افراد صبح‌ها پس از خوابیدن چند ساعتی، احساس سفتی در زانوهایشان دارند.
برای تسکین خشکی زانو چه دارویی باید مصرف کرد؟
مصرف داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم میتواند درد و سفتی زانو را کاهش دهد.
چگونه میتوان خشکی زانو را کاهش داد؟
برای کاهش خشکی زانو میتوانید از داروهای ضدالتهاب مانند آسپرین یا ایبوپروفن کمک بگیرید.
